Motosiklet Teorisi #11 - IS GUC VESAIRE

(COPYRIGHT © Resat “Donald Duck” Arbas)

Herkes motosikletlerin guc urettigini, hele “Sportbike” larin
buyuk “HP” (Horse Power- Beygir Gucu) lar ve “Tork” lar urettigini uc
asagi bes yukari bilir…de nedir bu terimler, yani ne manalari var pek
bilmez.

Motosikletin guclu bir makine oldugunu gozlemek icin muhendis olmaya
gerek yok tabii…bir yaris izleyen, hele canli, yakinda izleyen motorun
sesinden, 300 km/h i asabilen hizindan bunun ne oldugunu anlar…

Bu gucu bilimsel olarak olcmenin yolu bir muhendisin makineyi bir
dinamometreye baglamasi ile olur. Buradan gerekli okumalar alinir ve HP
/ Tork degerleri okunur.

Once “Tork” a bakalim…tork bizim lise bilgimizin karsiligi olarak
“moment” tir, bir ansiklopediye bakarsaniz bunun “cevirme, dondurme
yada burkma” gucu oldugunu gorursunuz. Motosiklet dunyasinda tork
“motorun yarattigi (atesleme sirasinda olusan) patlama basinci sonucu
uretilen “is” tir . Bu “is” bir dizi mekanik yolla arka tekerlege
iletilir ve motosikletin ileri hareketini saglar. Foot/Pound veya
metrik olarak Newton/metre yada Kg/m diye olculur.

Kisaca yada basitce bir motorun urettigi “donme hareketi gucu” dur
Tork. Eger bir Dinamometre okumasina goz atarsaniz bu tork un devire
bagli bir egri cizdigini gorursunuz. Buna tork egrisi denir…Henuz
dogmamis olan kusursuz dahi bir muhendisin dizayni olan bir motor
dumduz bir tork egrisi cizer…oysa ki bu egriyi dumduz yapmanin yolu
zamanlama, yakit karisimi, egzoz degerleri, basinc-surtunme kusurlari,
valflerin calisma verimliligi vb. gibi birkac degisken ve kontrol
altinda tutulmasi guc problemler bu egride bazi cukurlara neden
olmaktadir.

Dikkat ettinizmi hic, bir otomobil yada motosikletten bahsedilirken, su
kadar makzsimum tork, bu kadar maksimum tork laflari gecer…niyedir ki
bu “maksimum”? Bu egrinin dumduz olmadigini yukarda gordugumuz icin
iste bu “maksimum tork” kavrami ortaya cikmaktadir.…Bir Honda Goldwing
yada bir agir-siklet Harley-Davidson da maximum tork dusuk devirlerde
alinir ve bu da bize iyi bir hizlanma orani (*) ile dusuk devirlerde
kullanisli bir guc verir…bu hantal yapili motosiklet kullanilmasi kolay
bir makineye donusur. Oysa bir supersport da maksimum tork devir
saatinin son uctebirinde ancak gelir.

Ama bu yinede hikayenin tamami degil…Tork yaratilan guc olmakla beraber
devir sayisini hic hesaba katmamis durumdayiz. Ornegin lastiginiz
patlamis yol kenarina motoru cekmisseniz, motorunuz ne tork uretirse
uretsin, bu devire donusemedigi icin ise yaramaz haldedir.

Rpm (devir/dakika…Revolutions Per Minute) olmaksizin Tork hicbirsey ifade etmez.

Iki motor dusunun, ikisi de 80 FP tork uretiyor ama biri 5,000, digeri
10,000 rpm yapabiliyor olsun…ikinci motor daha cok is yapmaktadir. Tork
olculurken kuvveti olcuyoruz ama unutmayin ki gercekte uretilen guc
tamamen baska bir kavram.

Gucun olcu birimi HP (yada BG), ve formulu de Devir X Tork / 5252 dir.
Ve bu formulle butun bu iliskiyi anlamaya baslayabiliriz.

Yukardaki ornege bu formulu uygularsak 5,000 rpm yapan motorun 71.4 HP,
10,000 rpm yapanin ise 142.8 HP, yani digerinin iki misli guc uretmekte
oldugunu goruruz. Hangisi onemli simdi? Tork mu devirmi? Gercek dunyada
her ikiside…J

Spiral, matkap, dremel vb. motoru diye bilinen el aletlerini alalim,
bazilari cok yuksek devirli olmakla beraber cok dusuk torkludur…22000
rpm lik boyle bir makinenin matkap olarak kullanimiyla hassas bir delik
acmak isterseniz bunu basaramazsiniz…deviri dusururseniz ototmobil
cilalayamazsiniz…yani devir, guc, ve tork ise yarar olmali…

Dinamometre muhendislere Tork egrisinin yanisira Guc egrisini de
verir.her motora gore degisik bir sekildedir ve maksimum devir her
zaman maksimum torktan daha ilerde biryerlerdedir. Tork maksimumu
bulduktan sonra hafif dusus gostermesine ragmen devir ve guc de buna
bagli olarak artmaya devam eder. Iste bu farklilasmalar motosikletin
karakterini belirlemektedir aslinda.

Asagida ornek olsun diye bir Ducati ST4 un Tork/Guc diyagramini goruyorsunuz.

Yariscilar / suruculer mumkunse her zaman genis bir guc bandi ister…
usta bir yarisci her zaman fazladan bir 500rpm i fazladan 7BG ne tercih
edecektir.






Bu egrilere dikkatli bakacak olursak “guc bandi” ni Maksimum Tork ve
Maksimum Guc noktalari arasindaki dusey serit olarak goruruz. Iste
sportif surucu hizlandiginda motor devrini her zaman bu iki nota
arasindaki “Mutlu Bolge”de tutmak istemektedir

Tork egrisi ne kadar yatay, guc egrisi ne kadar duzgunse ve maksimum
tork ve maksimum guc noktalari arasi ne kadar uzunsa o kadar sporif ve
keyifli bir motorunuz var demektir.

Kotu bir ornek 2000 sezonunda Hondanin yarisa surdugu RC51 dir…guc
bandi o kadar dardiki motosiklet kendi lastiklerini yedi durdu
yarislarda…her zaman fazla guc iyidir denmiyor yani…

Superbike ureticilerinin kitabinda su yazar…once iyi bir tork egrisi ve
guc developmani yapilmalidir, hizlanma orani arkadan gelir.

(*) Bu “Hizlanma Orani” kavrami da yeni cikti…evet halk arasinda sikca
kullanilan bir deyim degil ve su anlama geliyor: Motorun “Mutlu
Bolge”ye ulasabilme hizi…

Yani kisaca anlayacaginiz yuksek peformans icin uc eleman soz konusu ve
bunlarin hepsi de hemen hemen ayi degerde…Tork, Guc ve Hizlanma Orani…