Sürüş Öncesi Motosiklet Kontrolü

http://www.motorcyclecruiser.com/streetsurvival/drag/ adresinde Art Friedman’a ait “The Pre-Ride Motorcycle Inspection” çevirisi:

Motosikletler artık o kadar güvenilir hale geldi ki sapasağlam olduklarını düşünmek çok kolay oldu. Benim ilk sürmeye başladığım zamanlarda debriyaj telinizi iyice kontrol etmeniz ve kırmızı ışıkta beklerken telin kırılarak motorun sizi trafiğin ortasına fırlatmaması için debriyajı sıkılı tutmamanız gerektiği konusunda uyarılırdık. Bugünlerde ise arkanızdan gelen bir araçtan kurtulmanızı sağlayabilmesi için motoru viteste ve debriyajı sıkılı tutmanız öneriliyor.

Eski kötü günlerde bağlantılar alışılagelmiş şekilde titreşim yüzünden gevşer, jant telleri kırılırdı, gidon vidaları sürekli ayar gerektirir, kampana frenler temizleme gerektirirdi, ateşleme zamanlaması ve aralığına dikkat etmek ve sürekli olarak yağınızın ne kadar sızdırma yaptığı veya yandığını kontrol etmeniz gerekirdi.

Malzemelerin kalitesindeki inanılmaz gelişme, bileşenlerin tasarımı ve imalat toleransları bize çok daha güvenilir makineler sunuyor. Her şeyin yolunda gittiği ve parçaların bozulmanın eşiğinde olmadığını varsaymak gerçekten de çok çekici bir düşünce. Ama geçenlerde iki kez üst üste kontrol ettikten sonra berbat sonuçlara sebep olabilecek bir sorun bulan teknik arkadaşımın söylediği gibi, ölümsüz olduğunuzu da varsayabilirsiniz.

Dolayısıyla motorunuzun mekanik aksamına itina göstermek mantıklı bir iştir. Görebildiğiniz veya ayarlama yapabildiğiniz şeyleri bir gözden geçirin. Hislerinizle veya ölçümle doğru ayarlamaları yapın. En önemlisi, en son sürüşünüz esnasında bir sonrakini berbat edecek bir şeyler meydana gelmediğinden emin olun. Motorcycle Safety Foundation (Motosiklet Güvenlik Derneği) aşağıda verilen listede özetlenen şekliyle kısaltması T-CLOCK olarak adlandırılan bir kontrol listesi geliştirmiştir.


Önce, Daha sonra Değil

Her ne kadar bu kontrolün adı “sürüş öncesi” olarak tanımlansa da, kontrolün yapılması için en iyi ve en uygun zaman, en son sürüşünüzden hemen sonrasıdır. Böylece keşfettiğiniz bazı sorunların giderilmesi için yeterince zamanınız olacağından, motorunuz da bir sonraki sürüş için hazır olmuş olacaktır. Tekerinize saplanmış çiviyi Pazar sabahı fark ettiyseniz, o günkü sürüşünüz muhtemelen berbat olmuş demektir. Oysa Cuma akşamı eve dönüşünüzden sonra kontrol ederseniz, Cumartesi günü tekeri tamir ettirme şansınız olur.

Sorunları tespit etmenin en iyi yollarından biri, bir çok sürücünün yaptığı gibi sürüş sonrası temizliktir. Motorlarına şöyle bir bakıp birkaç parçanın sallanıp sallanmadığını kontrol eden sürücülere nazaran motorunu düzenli şekilde temizleyen sürücülerin, daha fazla büyümeden küçük sorunları çok daha erken tespit edebileceklerine hiç şüphem yok. Gevşek parçalar, küçük sızıntılar, korozyona dair ilk işaretler ve miadını doldurmuş parçalar motorunuzun her bir köşesine dokunurken çok daha belirgin olarak görülebilir.

Tekerler ve lastiklere iyice dikkat edilmelidir ama bazen sadece yan desteği bulunan ve kocaman çamurlukları olan cruiserlarda bu pek kolay olmaz. Hem temizlik yaparken hem de motoru incelerken bir çalışma sehpası kullanmak epeyce kolaylık sağlar. Tekerleri yerden kaldırmak teker çapının tamamen gözden geçirilmesi ve yabancı objelerin veya delik oluşmasından önceki ilk işaretlerin daha kolay yakalanmasını sağlar.

Büyük Sürprizlerin Önüne Geçin

Hasara en çok maruz kaldığı için motorunuzun en hassas bileşeni lastiklerinizdir. Bir çok kez sürüş öncesi incelemelerimde lastiklerde çivi veya diğer objeler tespit etmiştim. Sürüş öncesi kontroller ve yanımda taşıdığım lastik tamir seti sayesinde, kat ettiğim bir milyon mil üzeri yol tecrübemde sadece iki kez lastik patlaması yüzünden yolda kaldım. Lastiğin yarılmasına ramak kala yabancı obje tespit ettiğim en az iki olay hatırlıyorum.

Ekstra itina göstermeniz gereken zamanlardan biri de bakım sonrasıdır. Testini yaptığım yüzlerce motor arasından üçünde gevşek bujilerle karşılaştım. Üçü de tanınmış motorsiklet imalatçısının bakımından daha yeni çıkmıştı. Servislerdeki bazı teknisyenler yaptıkları işi kontrol ettiğimde biraz alınıyorlar. Bu yüzden kontrol işini biraz uzaktaki köşede yapmayı ancak servisten çok da fazla uzaklaşmamak gerektiğini öğrendim. Kendi motorlarımda yakın tarihte sökülmüş veya değiştirilmiş bileşenlere daha çok dikkat ederim. Örneğin, yeni yağ filtresi contası ve yeni takılmış bağlantıya gevşeyip gevşemediğini görmek için ekstra dikkat gösteririm. Bir seferinde ön aks kıskacının düştüğünü fark etmiştim. Tanıdığım iki sürücünün ise zincirleri ayarlandıktan sonra arka aks vidasının kısa süre sonra yerinden fırladığını öğrenmiştim. Dolayısıyla, yakın zamanda servise giren parçaların kontrol edilmesi bu tip sorunların önlenmesini sağlamak açısından önemlidir.

İyi bir denetim programı patlak ampuller, yarık lastikler ve eksik vidalar gibi hemen görülebilecek sorunlardan daha fazlasını ortaya çıkarmalıdır. Bazı bileşenler teknik gereksinimlerin dışına yavaş yavaş çıkarlar ve bu yüzden de küçük sorunlar doğana kadar fark edilmezler. En sık görülen örnek gaz kablosu ayarıdır. Sürücü, gaz kontrol hassasiyetindeki küçük fakat artan azalmayı fark edemeyebilir. Belirgin olmayan diğer bir örnek aşınmış veya hasarlı gidon vidalarıdır.

Eğer rutin denetiminizde zaman içerisinde hassasiyetinde değişiklik olabilecek kalemlerin ölçümlerini de yaparsanız, motorunuz çok daha hassas biçimde işleyecektir.

Sürüş güvenliğinizi tehdit edebilecek potansiyel tehlikeler arasında mekanik bozulmaların yeri alt sıralardadır. Parlak renkli giyim kuşam kullanmak, bir biradan sonra dahi motordan uzak durmak veya frenlerinizi kullanmak çok daha önemlidir. Diğer taraftan eğer fark etmediğiniz bir çivi lastiğinizi patlatırsa veya yeni takılmış bir buji hızlı akan trafikte yuvasından fırlayarak arka tekerin kilitlenmesine sebep olursa, bunların pek önemi kalmaz. Motosikletler artık hiç olmadıkları kadar güvenilir oldular ama bu motorunuzun mekaniğini tamamen göz ardı etmeniz anlamına gelmemelidir.

T-CLOCK Denetimi

Motosiklet Güvenlik Derneği tipik motorlarda kullanabilecek bir sürüş öncesi güvenlik kontrolü olarak T-CLOCK sistemini geliştirmiştir. Aşağıda gösterildiği şekliyle her bir harf ayrı bir denetleme kategorisini göstermektedir:

· T- Tires & Wheels (Lastikler ve Tekerler)
· C- Controls (Kontroller)
· L- Lights & Electrics (Işıklar ve Elektronik)
· O- Oil (Yağ)
· C- Chassis (Şasi)
· K- Kickstand (Destek)

LASTİKLER VE TEKERLER

Lastikler: Doğru basınç (soğuk), dişlerin durumu. Kesik, meme ve yabancı objelerin sebep olduğu yarık yok.
Tekerler: Jant telleri sıkı ve yerli yerinde, çerçeve düzgün; esnetildiğinde sağa sola oynama yapmıyor; bilye contaları yerli yerinde, rahatça dönüyor.
Frenler: Sağlam tutuyor; yeterli tutamaç mesafesi, hortumlarda veya kablolarda sızıntı yok.

KONTROLLER

Kollar: Vida ve somunu sağlam; hareket ve pozisyon doğru; hareket ekseni yağlanmış.
Kablolar: Uçları ve içi yağlanmış; aşınma veya dolaşma yok; gidon çevrildiğinde takılma yok, doğru ayarda.
Hortumlar: Hasar veya sızıntı kontrolü, doğru hat üzerinde.
Gaz: Bırakıldığında rahatça kapanıyor; aşırı oynama yok.

IŞIKLAR

Fren ve Arka Işık(lar): Tüm bağlantılar çalışıyor; her iki fren de fren lambasını çalıştırıyor.
Far: Tüm bağlantılar çalışıyor; doğru açıda pozisyonlanmış; hasar yok.
Camlar: Temiz; yoğunlaşma yok; sağlam.
Reflektörler: Temiz; sağlam.
Akü: Sıvı seviyesi; katodlar temiz ve sağlam; sıkıca yerleştirilmiş; bağlantı hattı doğru ve dolaşma yok.
Kablolama: Sıkışma ve aşınma kontrolü; doğru hat üzerinde; korozyon yok.

YAĞ VE SIVILAR

Seviyeler: Fren sıvısı, yağ, transmisyon, soğutma, yakıt.
Sızıntı: Tüm sistemde sızıntı kontrolü.
Durum: Fren ve soğutma sıvılarının renk kontrolü.

ŞASİ

İskelet: Boyada kalkma veya kabuklanma varsa iskelette çatlak olabilir.
Dümen ve Gidon bilyeleri: Tekerleri yerden kaldırın, hem ön hem arka çatalları kavrayarak oynama var mı diye itme ve çekme yapın. Bilyelerde aşınma olup olmadığına bakın.
Süspansiyon: Yumuşak hareket; doğru ayarlama; sızıntı yok.
Zincir veya kayış: Gerginlik; yağ, aşınma kontrolü.
Bağlantılar: Eksik veya gevşek bağlantı, vida, ve çivi kontrolü.

DESTEK

Yan destek: sorunsuzca geri kapanıyor; eğilme veya hasar yok; motor kapatma çalışıyor; yay sağlam.
Orta destek: Sorunsuzca geri kapanıyor, hasar yok.