Motosiklet Teorisi #3 - KOSEYI DONME SANATI

(COPYRIGHT © Resat “Donald Duck” Arbas)

Bisiklet ve motosiklet denilen seytan icadi ni ayakta tutan sey biliyorsunuz gyroskopik guc, santrifuj kuvvet sonucu olusan gyroskop (cayroskop mudur dogrusu ?) etkisidir. Yani tekerlek dondugunde bu donme ekseninde kalmak uzere inatci bir guc ortaya cikar. Bu guc hizla dogru orantilidir, yani bu aletler kendi baslarina ayakta duramazlar , onlari ayakta tutan sey hizdir...bu bir... Ikincisi, iki gyroskopa bagli bir sistem kurup, (bisiklet yada motorsiklet) bunu bir dogru uzerinde harekete gecirdiginizde bu alet sonsuza kadar dumduz gitmek isteyecektir...oysa ki yollar virajli...:) bu alet ne kadar agirsa duz gitme arzusu da o kadar kuvvetlidir..bu da iki...
>>

Jiroskopmus Turkcesi bu arada...neyse...motorla giderken karsilasacaginiz virajlar sahanedir, felakettir, harikadir, berbattir, guzeldir, korkunctur, motora tiryaki edicidir, motordan sogutucudur, sizi hayata baglar, hayatinizi sona erdirebilir, zevklidir, tehlikelidir...vs. vs. bu tuhaf, birbirine zit sifatlar cogaltilabilir ama gercek degismez ki, motor surusunde esas mucadele, esas olay viraj almaktir...o koseyi donmektir...:)

ABD den bir istatistik vereyim...OlUmlU motosiklet kazalarinin %41 i baska hicbir aracin katilimi olmadan, surucunun viraj hatasi sonucunda meydana geliyor.

Ve bu bilgi sanirim bu konunun ne kadar onemli oldugunu vurguluyor.

Ogrenmeniz gereken en en en onemli sey aslinda cocukluk yillarinizdan hatirlamaniz gereken bir ufak ipucu...teyyarecilik oynadinizmi hic? Yani kollarinizi yana acip aciklik bir yerde, iiiiiggggiiinnnnnnjjjuuiiu diye motor sesi cikarip kostugunuz olmadimi? Olmustur...koseleri nasil donerdiniz? O tarafa yatarak degilmi? Iste o kucuk cocuk gozleminiz hala ise yarayacak... Cunku motorlar ayni ucak gibi yatarak doner. Yani 7-8 kmh in uzerinde hizlarda, park yeri manevralari disinda gidonu cevirmek bir ise yaramaz, isler daha da zorlasir. Motoru yatirmanin, viraji almanin yolu da counter-steering yani kontra viraj teknigidir. Once beraber bir viraja girelim sonra daha da detayli anlatacagim dilim dondugunce...

SIPDE / TATOKU formulunu hatirliyorsunuz, Virajin formulu de var...SLR (single-lens-reflex degil anacim) slow, look, lean, roll - Yavasla, bak, yatir, gazla dir...BAYGAZ .. ?? :))) hehe Aygaz gibi birsey oldu...:)) Bosver...

Bir SAG Viraja geliyoruz
1- RELAX - gulumse
Omuzlar dusuk, kollar-dirsekler kirik, dirsekler disari acik degil, dizler yanlardan tanka degiyor ve gayet hafifce tanki sIkIyor, gidonu bir genc hanimin narin bileklerini tutuyor gibi tutuyorsunuz. Anusdeki kasilma ile bu isin bir ilgisi yok ayrica..

2-Yavasla...go.(z)unun yiyecegi bir hiza kadar yavasla.
Virajin icini TARA...

3-RELAX-sirit
Evet israrla yazacagim...omuzlar dusuk, kollar-dirsekler kirik, dirsekler disari acik degil, dizler yanlardan tanka degiyor gayet hafifce tanki sIkIyor, gidonu bir genc hanimin narin bileklerini tutuyor gibi tutuyorsunuz.

4-BAK...virajin cikisina dogru. Bu alet nereye bakarsan oraya gider unutuma...sagdaki soldak ayrintilar icin genis gorus alanini kullan, gozlerini oradan oraya gezdirme (bunu da izah edecegim bir ara).

Alt cenenin ucuyla gitmek istedigin yeri goster...

5-RELAX-otuziki disin gorunsun

6-YATIR...soyle... Ehem..Sag virajdayiz... Sag elinle gidonu hafifce ileri dogru it. ! Iste kontr viraj teknigi...saga donmek icin sag elini, sola donmek icin sol elini ileri itiyorsun. (Ileri itiyorsun...agirligini o tarafa veriyorsun demedim..dikkat...)

7-RELAX-ehiehiehi diyorsun...:)

8-GAZLA...
Yavas yavas,SMOOTHLY, yumusacik, gittikce artirarak, KORKMADAN gaz ver...gerekiyorsa elinle elcigi iterek yatis acisini artir..bu aciyla verdigin gaz arasindaki baglantiyi gozle...:)

9-RELAX-gurur ve siritis Evet israrla yazacagim...omuzlar dusuk, kollar-dirsekler kirik, dirsekler disari acik degil, dizler yanlardan tanka degiyor ve gayet hafifce tanki sIkIyor, gidonu bir genc hanimin narin bileklerini tutuyor gibi tutuyorsunuz

Bir sonraki viraj geliyooor...:)))

Yapilmamasi gereken sey ... Sakin motor yatikken fren yapma...virajda fren yapilmaz...hizini onceden ayarla. Korktuysan basta gaz verme yada cok az ver, ama fren no-no...! Sakin ha... Ama ya bir sey olursa, bilmemne cikarsa...bunlari sonra yazisiriz...ozel durumlar sonra.. Gaz viraj almayi kolaylastirir ve virajda sarsinti, gezinme, tirtesim, dengesizlik gibi butun problemleri cozer. Gaz vermek sorun yaratmaz, sorun cozer. Anahtar sozcuk SMOOTHLY...YUMUSACIK...KORKMADAN...YETERINCE...YAVASCA VE ARTIRARAK

R
Yavasla
[viraji tara, cukur, su, yag, kum, kaplumbaga filan varmi]
R
Bak
[Virajin cikisina dogru, genis gorus acini kullan ve gozlerini saga sola
gezdirme]
[virajin cikisini cenenin ucuyla goster]
R
Yatir
[bakisini bozmaaaa...kontr viraj teknigi unutma...saga donuyorsan sag elcigi
ileri it...hafifce]
R
Gazla
[0 dan basla, yavas yavas, korkmadan, gittikce artirarak, smoothly]

R=Relax, biliyorsunuz...nasildi?
gulumse

Omuzlar dusuk, kollar-dirsekler kirik, dirsekler disari acik degil, dizler yanlardan tanka degiyor ve gayet hafifce tanki sIkIyor, gidonu bir genc hanimin narin bileklerini tutuyor gibi tutuyorsunuz. gulumsuyorsunuz.

Motora kedi kakasini yapiyor ciddiyeti ile binmeyin, bu cok eglenceli bir spordur, guzeldir, keyiflidir....Gulumseyin. Siz gulumsedikce vucudunuz rahatlar ve relax (*) olur, boylelikle virajlar daha kolay alinir. Icinizden keder, aci, ic karatici seyler arabesk degil, neseli sarkilar gecirin, mirildanin. Motorcu adam canlidir, hayata baglidir...motorunda OlUmsUzdUr...kafesciler gibi bezgin adam-kadin olmayin. (bu kafesci lafi ABD den ithal...otomobilcilere burada cager, otomobile de cage (kafes) deniyor motorcu agzinda, ve ben de kullaniyorum.) Neyse sohbet yeter...

Gidonu siki tutmanin baslica uc mahzuru vardir...
1- Viraj alma yaricapiniz gittikce artar. (oyle iste...:)) Yani virajin icinde X bir sebepten gidona simsiki yapisirsaniz gorursunuz ki is busbutun moka sariyor ve virajin disina dogru kayiyorsunuz, yatis aciniz azaliyor, hiz dusuyor, gaz verme hassasiyeti kayboluyor, yalpalama basliyor. Hele giriste, yani yatirmaya baslamadan evvel siki tutarsaniz bir turlu zamanlamayi yapamazsiniz....beyniniz ellerinizle birlikte kenetlenir....

Ilac=Gulumse, rahatla, kendine guven ve relax ol. (*)

2-Yorgunluk...karpal tunel problemleri, parmak eklemleri, el, dirsek ve on kolda agrilar, hala yeterince hakim degilmissiniz hissi, gercektende daha az hakimiyet. Omuz, sirt agrilari....endise...korku...

3-Beynin yanlis bilgilendirilmesi... Deneyin...gidonu siki tuttukca daha hizli gidiyor sanirsiniz kendinizi, motordan daha cok vibrasyon, yoldan daha cok darbe alirsiniz...)
Kisa bir tekrar izninizle...
R
Yavasla
[viraji tara, cukur, su, yag, kum, kaplumbaga filan varmi]
R
Bak
[Virajin cikisina dogru, genis gorus acini kullan ve gozlerini saga sola
gezdirme]
[virajin cikisini cenenin ucuyla goster]
R
Yatir
[bakisini bozmaaaa...kontr viraj teknigi unutma...saga donuyorsan sag elcigi
ileri it...hafifce]
R
Gazla
[0 dan basla, yavas yavas, korkmadan, gittikce artirarak, smoothly]

R=Relax, biliyorsunuz...nasildi?
gulumse
(go to 2 :) )

(*) Relaks olmak gevsemek degildir, soyleki...kolunuzu yere paralel ileri uzatin, yumrugunuzu ve kol kaslarinizi sikin, simdi sonuna kadar gevsetin, kolunuz lap diye dussun. Iste bu gevseme dir...
Simdi de sıkılı kolunuzu yavas yavas gevsetin, oyle ki kolunuzun yere paralel hali bozulmayacak kadar. Dirsek ve omuz hafifce dustu, eliniz de hafifce asagi sarkti ama kol genelde yere paralel..bir yandan da gulumseyin...iste istenilen budur.

Bir de su ceneyle gidilecek yonu gosterme tabirine isik tutayim, soran olmadi madem...simdi vucudunuzu tam boynunuzdan mafsalli bir supurge sopasi gibi dusunun. Oyle ki bu ust parca (kafaniz) alti ne kadar oynatsak yere dik duruyor. Simdi motorunuzun selesinde, seleye dik bir delik acalim (hayali tabii :) ve bu sopayi oraya sokalim. Motor virajayken, yatikken yani, sopa da ayni motorun acisinda yatacak ama mafsaldan yukarisi yere dik kalacak. Ideal pozisyon budur. Kafa daima yere paralel yada ekseni yere dik olmalidir. Gozleri birlestiren hayali cizgi yere paralel olmalidir.

Virajda motoru yatirdiginizda sanki birine isaret ediyormuscasina abartili olarak alt cenenizi asfalta paralel tutup ileri-gitmek istediginiz yone- virajin cikisina dogru uzatirsaniz bu amaca kolayca ulasirsiniz. Gozler yere paralel olmali tabiri yeterince olayi anlatmiyor bence, cok kimse bunu tam olarak anlayamiyor.

Deney - Virajda kafa pozisyonu: Arkalikli bir sandalyede ters oturun, arkalik gidon olsun, relax olun yine, sandalyeyi dusmeyecek kadar saga sola yatirip karsi duvardaki hayali viraj cikis noktalarina (45-60 derece saga yada sola dogru) dedigim gibi bakmaya calisin. Bu arada gozlerinizi cevirmeden odayi genis gorus acisi ile tarayin. TV nerede, ne oynuyor, duvardaki takvim, terliginizin ucu, icerde kim var, ne yapiyor, ne yemek pisiyor-koku, disardan ne tip bir araba gecti-ses...vb.

Deney - Genis Gorus Alani: Ayakta durun ve kollarinizi acabildiginiz kadar geriye dogru acin. Ilerde goz hizanizda bir yere bakin, ellerinizi gormuyor olmalisiniz. Simdi kollarinizi yavas yavas kapayin, ellerinizi gordugunuz noktada durun. Iste gorus alaniniz. Neredeyse 120 - 140 derece !

Bu alan icinde bazi noktalar belirleyin ve gozlerinizi hizla oradan oraya goturerek bakin o noktalara...

Simdi gozlerinizle sadece karsiya bakarak, ama dusuncenizi o noktalarda toplayarak birinden birine atlayin. Goreceksiniz ki hicbir sey dusunce hizindan daha hizli yol katedemez...Genis gorus alani ile taramak budur kisaca...

Bu teknigin en zor tarafi, aslinda cok basit olmasindan kaynaklaniyor. Ozellikle tecrubeli motorculara bunu teoride anlatmakta oldukca zorlanmisimdir. Tabii bir kez deneyince butun bildiklerini bir tafafa birakip kontra teknigine yoneliyorlar oda baska... Bu problemi bir ara eski motorculara on fren teknigini anlatanlar cekmistir. Eski inanis, "aman sakin on freni cok gerekmedikce kullanma" idi, sonra goruldu ki motor arka freni olmadan da kullanilabiliyor...:)

Don don bitmiyor bu kose...daha da bitmeyecek aslinda, siz kullandikca tecrubeniz arttikca yeni yeni ogretiler kesfedeceksiniz, ve isin eglencesinin bu oldugunu goreceksiniz. Her viraj yeni bir kombinasyondur ve zaman icinde sartlari degisir durur. Omru boyunca otomobil kullanmis, ve kullanacak olan OlUmlUler bunu hic bir zaman anlayamayacaklar..:)

Relax olarak TARA dik, cikis noktamiza dogru BAK tik, YAT tik, katiyen fren yapmadik, GAZ ladik hafiften isi bitirdik, relax pozisyonumuzu hic bozmadik, agzimiz kulaklarimizda oole gidiyoruz...:) Yeni bir viraj geliyor ve bu kez baska birseylere daha dikkat edecegiz...

Biliyorsunuz otomobillerin tekerlek izinden kullanmanizi tavsiye etmistim...viraja gelirken virajin disindaki tekerlek izinden gelin. Gorus aciniz daha genis olacaktir. Virajin CIKISINI GORDUKTEN SONRA, ve eger iki otomobil tekerlek izi arasi temizse ic tekerlek izine dogru yatisinizi artirip hattinizi degistirebilirsiniz.
(*)

Eger pistte yarisiyorsaniz bu teknik tamamen farklidir, ama ben dogru durust bilmedigim seyi size anlatamayacagim gibi siz de yaris tekniklerini trafige acik yollarda uygulamayacak kadar akillisiniz diye umuyorum. Yarislarda, TV de gordugunuz dizini yere surtturecek bicimde motora asilarak viraj alma teknigi TAMAMEN PIST TEKNIGIDIR. Elli tane inceligi var. Muhakkak bir hoca tarafindan ogretilmelidir, kendi basiniza, hele trafikte denemeyin, 150kmh ustu hizlarda girilen virajlarda (dogru durust yapabilirseniz) rakibe avantaj saglamaya yarar...guvenli motor surusuyle ilgili bir avantaj saglamaz. Biliyorsunuz ben virajda gaz vererek artirmaktan bahsediyorum, bu adamlar zaten 13-14000rpm tam gaz giriyorlar viraja, yani artiracak yer yok ki...:) Kisaca DENEME !...istiyorsan bul okulunu, hocasini ogren o baska...

Devam, Virajin cikisini gormeden ice girerseniz, en buyuk ve olumcul tehlike sizi bekliyor. Hizinizi kontrol edemez, karsi seride gecersiniz. Tabii daha once "TARA"maya firsatiniz olmayan bir bolgeye girmis oluyorsunuz o da cabasi. Bir cukur, kamyondan dusmus bir buzdolabi (!), dokulmus yag, yanyana giden iki bisikletli, daha sayayimmi ? Peki tecrubelerimden iki ornek daha "sonbaharda dokulmus yapraklar" asfalt kuru, hava gunesli...bu yapraklarin alti islak ve vicik vicik...! Geyik...eh Turkiyede geyik kalmadi sukurler olsun, kahraman avcilarimiz nesillerini tuketmeye muvaffak oldular ama iki ayakli geyikler var, turlu cesitli orman-ciftlik hayvani var.

ABD de verilen orneklerin arasinda "karsidan gelen ayni sizin hatayi yapmis bir motosiklet" de vardir ama bizde boyle bir ornekle karsilasma sansi cok dusuk olmali...:)

Hani virajda gaz veriyorduk ya, yavas yavas ama korkmadan artirarak...iste bu proseduru virajin cikisini gormeden dogru durust yapmaniz imkansizdir. Viraj icinde kalirsaniz, hiz dustukce dengenizi kaybettiginiz icin gazlamak zorunda kalirsiniz, gazladikca disa acilir, seritler yetmez olur ve kendinizi karsi seritte yada bariyerlerde bulursunuz.

Kendiniz kesfedeceksiniz..."gaz vermenin hizi" var. Eger viraj gittikce kapaniyorsa (yaricapi azaliyorsa) cok yavas yada hic gaz veriyorsunuz, aciliyorsa daha "hizli" gaz veriyorsunuz. Dikkat edin gittikce hizlaniyorsunuz demiyorum !.. Niye?

(*) Cunku motosiklet, ayni kayak, bisiklet, paten gibi virajda yavaslar. (Aerodinami, ve surtunmenin artisi, yatay(yanlamasina) kuvvet vektorunun ise karismasi) Sabit gazla saatte 40 km ile viraja girin 35 kmh ile cikarsiniz (mesela-viraja bagli tabii)..."biraz" gaz vererek hizinizi korumaniz gerekir. Viraj uzun, ve bu + gucler falza ise yavaslama tehlikeli (arkadaki araclarin sizi sikistirmasi) boyuta gidebilir.

1-Yatis acisini artirip daha fazla gaz verebilirsiniz,
2-Yatis acisi cok artiyorsa yavas yavas virajin icine dogru hat degistirip ayni yatis acisiyla daha fazla gaz verebilirsiniz.

VIRAJDA mecbur kalmadikca SERIT DEGISTIRMEYIN, bu anlattiklarim hep kendi seridiniz icindedir.

Unutmayin YARISCI DEGILSINIZ ve kimseyle baska motor , otomobil vs, sidik-motor yaristirmiyorsunuz...Amaciniz mesela 50 kmh ile girdiginiz virajda 50 kmh i korumak ve 50kmh ile o virajdan alninizin akiyla cikmaktir.

D I K K A T --- SOL virajda, virajin icine ASIRI girerseniz motor sizin seridinizde olsa bile yatis acisi sebebiyle vucudunuzun ust kismi karsi trafik seridine gecer...

Ve bu maalesef nadir bir kaza turu degildir.

DENEY:...Motora binin ama calistirmayin, iki arkadasiniz bir kaza olmasin diye elleriyle destek olmaya hazir iki yaninizda-yakinda dursun, yan-orta destekleri kaldirin ve ayaklarinizi basamaklara (peg) koyun, arkadaslariniz hafif yardim etsin ki motor devrilmesin. Simdi ayni dedigim gibi relax olun (omuzlar dusuk, on-kol -dirsek/el arasi yere paralel-cok sIkmiyorsunuz elcikleri) ve mesela sag elcigi ileri dogru itin.

Motor saga devrilecektir. Biraz motor tecrubeniz varsa bunu zaten bilirsiniz, denemeye bile gerek yok aslinda).

Iste istedigimiz budur, motoru YATIR mak motoru DEVIRMEK tir bir yana, devrilmemesinin sebebi hareket halinde olmasi ve jiroskopik guctur. Ve daha once verdigim ucak donusu ile benzerlikten de biliyorsunuz motor o yana dogru viraj almaya baslayacaktir. Ne kadar yatarsa o kadar gaz verebilirsiniz, gaz verdikce kalkar, kestikce devrilir. O yuzden yine yazdigim gibi, gittikce artan sekilde, kararlikla, korkmadan gaz verip viraj bitiminde artik yere tam dik bir motorla virajdan ayni girdiginiz hizda, ve gule eylene hic terleyip bunalmadan cikarsiniz.

(GP yarislarinda tam karsidan cekilmis fotograf bulursaniz gorursunuz bunu zaten, on tekerlek hafifce solu gosterir sag virajda..! )

Deneye devam...

Simdi Gidonu CEVIRIN...ne oldu?? hic birsey degilmi? nIye cunku bambaska kaslar baska gorevler ustlendi ve sol kol da devreye girdi, ust vucut kismi baska bir denge kurdu kendine, motor devrilmedi... Bu bize sadece ve sadece 7-9 kmh ve alti hizlarda manevra yaparken, parklarda lazim. sanirim Hakan i da yanitladim...

Hakan, "agirligini vermek" de beske bir kavram, ve ozellikle onu kullanmaktan kacindim. Ayni Tolganin dustugu tuzak, o da sagi itmek le sola cevirmeyi ayni sey zannetti. Aciklayayim,

DENEY: :)))

Dirseklerinizi vucudunuzun yanina yapistirip onkolunuzu yere paralel tutun, ve paralelligi bozmadan sag yada sol, diyelimki sag elinizi ileri dogru itin. 30-40 cm ileri gidebildigini goreceksiniz, simdi biraz daha ileri itince sag omuzunuz da ileri gittimi? O sirada geriye cekilen sol el (gidon la bagli ya) sol omuzu da geri cekiyormu? Evet ikisi de oluyor, ust govde agirliginiz da saga veriliyor iste...azicik mi?...o kadar yeter de artar bile...

Ama ben size "agirliginizi saga verin" dersem tamamen baska birsey yaparsiniz, ki ben kesinlikle oyle birsey istemiyorum. Hele dizlerinizi filan hic oynatmayin, tanka temas halinde kalsin. Butun bunlari yapabilmek icin R E LA X olmaniz lazim...kasildiniz mi bitti...30-40 kmh gecmeyen hizlarda bol bol deneyin, rahatladikca daha guzel yaptiginzi goreceksiniz.